Wanneer een diagnose meer zegt over het systeem dan over de mens

Een verkeerde of te snelle diagnose kan slachtoffers van narcistisch misbruik extra beschadigen. Deze blog laat zien wat er gebeurt als het zorgsysteem oordeelt zonder te begrijpen en hoe erkenning de sleutel is tot herstel.

Wat gebeurt er als een hulpverlener een diagnose stelt zonder te zien wat eraan voorafging?

Deze blog gaat over Jacqueline een vrouw die, zoals zovelen, hulp zocht op haar breekpunt en in plaats van erkenning een stempel kreeg.

🕯️ De test

Jacqueline weet niet meer precies hoe ze daar terechtkwam.
Een groepsprogramma voor vrouwen, “Autonomie” heette het.
Ze had geen idee wat autonomie betekende, ze wilde alleen maar rust.
Elke dinsdag zat ze in de kring.
De geur van koffie, het geluid van stoelen over linoleum.
Een therapeut die haar vriendelijk aankeek en zei:
“Je bent erg wisselvallig, Jacqueline. Dat zie je zelf toch ook?”
Ze wilde iets terugzeggen iets over slapeloze nachten, over het huilen van haar zoontje, over de stem van haar man die haar steeds vertelde dat ze niets waard was, maar de woorden bleven steken.
Een week later moest ze een persoonlijkheidstest invullen.
Ze zat thuis aan de keukentafel, haar zoon van vijf speelde met Lego.
Honderden vragen, ja of nee.
“Voel je je vaak leeg?” Ja.
“Ben je snel angstig?” Ja.
“Heb je moeite verantwoordelijkheid te nemen voor je gedrag?”
Ze wist het niet. Ze vulde iets in, gewoon om klaar te zijn.

Een paar weken daarna volgde het gesprek.
Er zaten drie mensen tegenover haar.
“Uit de test komt naar voren dat u cognitief zwakbegaafd bent,” zei iemand met een zachte, bijna opgeluchte stem. Alsof er eindelijk een hokje was gevonden waar ze in paste.

Jacqueline hoorde de woorden, maar ze bereikten haar niet.
Ze voelde de grond niet meer onder haar voeten.
Na jaren van vernedering, controle en gaslighting thuis,
werd ze nu opnieuw gedefinieerd door mensen die haar nooit écht hadden gevraagd wat er met haar gebeurd was.

🧩 Een systeem dat niet luistert

Jacqueline’s verhaal staat niet op zichzelf.
Te snelle of verkeerde diagnoses komen vaker voor bij vrouwen die leven of hebben geleefd in destructieve relaties.
Hun vermoeidheid, wantrouwen of wisselende emoties worden niet gezien als overlevingsreacties, maar als kenmerken van een stoornis.

In plaats van te vragen:
“Wat is er met je gebeurd?”
wordt vaak gevraagd:
“Wat klopt er niet aan jou?”

Daarmee verschuift de blik van context naar karakter, van begrip naar beoordeling.

Wanneer de ervaring van langdurig narcistisch misbruik niet wordt (h)erkend, wordt de schade verdubbeld.
Slachtoffers worden pathologiseerd in plaats van begrepen.
Ze dragen niet alleen de last van wat hun is aangedaan, maar ook van het label dat hen reduceert tot hun symptomen.

📰 De gevolgen van niet-(h)erkennen

Een foutieve diagnose werkt als een sluier over de waarheid.
Wat ooit een poging was tot hulp, verandert in een bron van schaamte en wantrouwen.
Veel slachtoffers verliezen het vertrouwen in zorginstanties en blijven jarenlang zonder adequate begeleiding rondlopen.
Ze leren om niets meer te zeggen, om zich aan te passen, om niet opnieuw als “moeilijk geval” bestempeld te worden.

Voor hulpverleners lijkt dit soms op onwil of weerstand, maar het is vaak niets anders dan bescherming tegen opnieuw niet geloofd worden.

“Het meest pijnlijke is niet dat ik verkeerd werd ingeschat,” zei een ervaringsdeskundige ooit,
“maar dat niemand vroeg waarom ik zo moe was van het vechten.”

🕊️ Herstel begint bij erkenning

Goede hulpverlening vraagt meer dan protocollen of tests.
Ze vraagt durf om stil te staan bij verhalen die niet in hokjes passen.
Om te luisteren zonder te labelen en te erkennen dat gedrag altijd een geschiedenis heeft.

Herstel begint niet bij een diagnose, maar bij de erkenning van de context:
Het misbruik, de angst, de onveiligheid, alles wat eraan voorafging.

Jacqueline is allang geen dossier meer.
Ze runt nu haar eigen bedrijf.
Heeft geleerd te spreken in plaats van te zwijgen en weet dat het label dat ooit op haar werd geplakt meer zei over het systeem dan over haar.

🌿 Reflectie

Hoeveel “Jacquelines” lopen er nog rond met een stempel dat nooit bij hen hoorde?
Hoeveel mensen dragen nog de last van een diagnose die voortkwam uit onbegrip?
De vraag is niet hoe we ze moeten behandelen, maar hoe we ze kunnen zien.