Wanneer het slachtoffer van narcisme niet wordt herkend

Wat gebeurt er als hulpverleners niet zien wat er werkelijk aan de hand is?
Steeds vaker lopen slachtoffers van narcistisch misbruik vast in zorgsystemen die hun pijn niet herkennen.
Wat overlevingsgedrag lijkt, wordt verkeerd geïnterpreteerd, en zo herhaalt het trauma zich niet thuis, maar in de spreekkamer.

🕯️ De kamer

Karin kijkt naar haar handen. Ze trillen licht, maar ze probeert het te verbergen.
De maatschappelijk werker tegenover haar glimlacht vriendelijk.
“Vertel maar rustig wat er speelt.”
Ze vertelt over de stilte thuis. Over hoe haar man haar negeert als ze iets verkeerd zegt.
Over de spanning in de lucht die ze voelt zodra hij de deur binnenkomt.
Over de keren dat hij haar woorden verdraaide, haar vrienden belachelijk maakte, haar moeder tegen haar opzette.

De hulpverlener fronst.
“Klinkt als een moeilijke dynamiek,” zegt ze.
“Misschien hebben jullie allebei wel sterke karakters.”
Karin knikt, al voelt het verkeerd.
Ze wil niet weer te emotioneel lijken.
Ze heeft geleerd dat kalmte geloofwaardiger is dan tranen.

Een week later krijgt ze de opdracht om “aan haar grenzen te werken.”
Ze moet leren relativeren, leren loslaten, leren niet overal controle over te willen hebben
Maar niemand vraagt waarom ze ’s nachts wakker schrikt van voetstappen op de trap.
Niemand vraagt waarom ze haar telefoon op stil zet niet uit rust, maar uit angst.

🧩 Wat hulpverlening vaak niet ziet

Karin is geen uitzondering.
Duizenden vrouwen en mannen die slachtoffer zijn van narcistisch misbruik komen in de zorg terecht, maar worden niet als zodanig herkend.
Ze lijken wispelturig, wantrouwig of te emotioneel.
Hun verhalen klinken chaotisch, soms zelfs tegenstrijdig.

En omdat hulpverleners niet zijn opgeleid om narcistische dynamieken te herkennen,
worden deze signalen vaak verkeerd geïnterpreteerd.
Wat in werkelijkheid een overlevingsreactie is, wordt gezien als een stoornis.

Slachtoffers van narcisme worden daardoor regelmatig bestempeld als:

• “grensoverschrijdend”,
• “manipulatief”,
• of “instabiel”.

De dader daarentegen weet precies wat hij doet.
Hij presenteert zich charmant, rationeel en begripvol.
“Ik wil gewoon dat ze hulp krijgt,” zegt hij dan.
En de hulpverlening gelooft hem, omdat hij de taal van redelijkheid spreekt, terwijl het slachtoffer nog leert ademen na jaren van emotionele wurging.

📰 De taal van neutraliteit

De meeste opleidingen binnen de GGZ, jeugdzorg en maatschappelijke hulp leren professionals denken in termen van wederzijdse communicatie.
Conflicten worden zelden benoemd als machtsmisbruik, maar als een disbalans tussen twee mensen.

En dus wordt gevraagd: “Wat kun jij anders doen?” in plaats van:“Wat is jou aangedaan?”

Neutraliteit wordt verward met professionaliteit, maar in situaties van misbruik is neutraliteit nooit neutraal het is een keuze die de machtspositie van de dader in stand houdt.
Wanneer de hulpverlener geen onderscheid maakt tussen dader en slachtoffer, wordt het systeem onbewust bondgenoot van de dynamiek.

⚖️ De gevolgen van niet-(h)erkennen

Voor slachtoffers als Karin betekent dit:

• jarenlange therapieën zonder erkenning,
• verkeerde diagnoses die herstel vertragen,
• en een groeiend gevoel van schaamte en ongeloof.

Ze leren om minder te voelen, om “rustiger te reageren”, maar hun lichaam blijft schreeuwen.
Kinderen groeien op in diezelfde stilte met de “gezonde’ ouders die hulp zoeken maar niet worden geloofd.

De schade wordt generatiebreed, onzichtbaar en diep.
Wanneer een systeem trauma niet herkent, wordt het systeem zelf een bron van trauma.

🕊️ Herstel begint bij het durven zien

Echte hulpverlening vraagt kennis, moed en zelfreflectie.
Om een slachtoffer van narcisme te kunnen helpen, moet een professional begrijpen hoe gaslighting, intimidatie en controle zich manifesteren en durven erkennen dat manipulatie ook kan plaatsvinden buiten de klinische definities van mishandeling.

Erkenning is geen aanval op de hulpverlener.
Het is een uitnodiging om wakker te worden in het grijze gebied waar zoveel pijn zich verschuilt.

De vraag zou nooit moeten zijn: “Wat is er mis met jou?”
maar: “Wat is er met je gebeurd — en wie heeft jou dat laten geloven?”

🌿 Reflectie

Zolang hulpverlening misbruik blijft behandelen als een communicatieprobleem, blijven slachtoffers geneutraliseerd in plaats van gehoord.
Hoeveel “Karins” zitten er vandaag nog in therapie, zoekend naar woorden voor iets wat nooit geloofd is?

Macht laat zich niet altijd zien in daden, soms ook in de stilte van wie weigert te kijken.